Computer Education: Operating System કે ચાલક પદ્ધતિ એટલે શું ?

પ્રસ્તાવના :-

કમ્પ્યુટર સાથે જોડાયેલ દરેક હાર્ડવેર ને કાર્ય કરવા માટે ચોક્કસ આદેશ ને સૂચનાઓ ની જરૂર પડે છે . દા.ત, હાર્ડ ડિસ્ક માંથી ડેટા મેળવવા માટે આપણે window કે બીજી કોઈ પણ ઓપરેટીંગ સીસ્ટમ નો ઉપયોગ કરીએ છીએ જે એક સોફ્ટવેર છે. આમ કોઈ પણ સોફ્ટવેર એ ઘણી સૂચનાઓ અને ઘણા આદેશો નો સમૂહ છે. સોફ્ટવેર ત્રણ પ્રકાર ના હોય છે.

૧. સીસ્ટમ સોફ્ટવેર

૨. એપ્લીકેશન સોફ્ટવેર

૩. ડ્રાઈવર સોફ્ટવેર

૧. સીસ્ટમ ને ચલાવવા માટે ફરજીયાત જરૂરી એવા સોફ્ટવેર ને સીસ્ટમ સોફ્ટવેર કહે છે. તેને ઓપરેટીંગ સીસ્ટમ ના નામ થી ઓળખવા માં આવે છે .

દા.ત, windows xp , vista , win95 -98 , વિન્ડો 7 linux , ઉબનટુ વગેરે.

૨. આપણી જરૂરિયાત મુજબ ઉપયોગ માટે install કરવામાં આવતા સોફ્ટવેર ને એપ્લીકેશન સોફ્ટવેર કહે છે.

દા.ત, msoffice , ફોટોશોપ , નેરો , વગેરે

૩. કોમ્પ્યુટર ના અમુક હાર્ડવેર જેવા કે સ્પીકર , વિડીઓ , નેટ જેવા નું કાર્ય કરાવવા માટે drivar ની જરૂર હોય છે.

સમગ્ર કમ્પ્યુટર સિસ્ટમનું સંચાલન કરનાર સિસ્ટમ સોફ્ટવેરને OS એટલે કે નું ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કહેવાય છે.

કમ્પ્યુટરનો સંચાલન કરવા માટે જરૂરી પ્રોગ્રામની શ્રેણીને ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કહે છે.
કમ્પ્યુટરના સમગ્ર કાર્ય નું નિયંત્રણ સીપીયુ કરે છે. પરંતુ સીપીયુને ખબર ક્યાંથી પડે કે શું કાર્યો કરવાનું છે, ક્યારે તે કરવાનું છે અને કેવી રીતે તે કાર્ય કરવાનું છે? આ માટે સીપીયુને તેના કાર્યો કરવા માટે મદદ કરતા વિશેષ પ્રોગ્રામ હોય છે. કમ્પ્યુટર નું સંચાલન કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા આવા પ્રોગ્રામની શ્રેણીને ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કહે છે.

ઓપેરેટિંગ સિસ્ટમ (Operating System) આ એક એવું સોફ્ટવેર છે જેના દ્વારા જ તમારું કમ્પ્યુટર ચાલે છે. તમે ઓપરેટિંગ સિસ્ટમને કમ્પ્યુટરનું હ્રદય પણ કહી શકો છો. જેવી રીતે માણસ હ્રદય વગર ન જીવી શકે તેવી જ રીતે કમ્પ્યુટર પણ તેના હ્રદય વગર ન કામ કરી શકે.

કમ્પ્યુટરમાં ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ એક એવું સોફ્ટવેર છે જે વિવિધ પ્રોગ્રામનું સમૂહ છે અને તે પૂરા કમ્પ્યુટરને મેનેજ કરવાનું કામ કરે છે. કમ્પ્યુટરમાં થતાં વિવિધ કાર્યોનું સંચાલન અને તેનું મેનેજમેંટ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કરે છે. ઓપરેટિંગ સિસ્ટમને ટૂંકમાં OS કહેવાય છે. OSનું પૂરું નામ Operating System છે.

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમમાં જ તમે ગેમ રમી શકો, મ્યુઝિક સાંભળી શકો, ફિલ્મ જોઈ શકો, ઇન્ટરનેટ એક્સેસ કરી શકો, ટાઈપિંગ કરી શકો, ચિત્ર બનાવી શકો, સમય જોઈ શકો, કોપી-પેસ્ટ કરી શકો, મોબાઇલ કનેક્ટ કરી શકો વગેરે...આવા બધા જ કર્યો તમે આ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમની મદદથી જ કરી શકો છો. આ બધા જ કાર્યોને ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ મેનેજ કરે છે.

તમે જ્યારે કમ્પ્યુટર ચાલુ કરો અને જ્યારે કમ્પ્યુટર ચાલુ થઈને તૈયાર થઈ જાય અને જે પહેલી ડેસ્કટોપ સ્ક્રીન આવે છે તે ઓપરેટિંગ સિસ્ટમને કારણે જ આવે છે.

જ્યારે તમે દુકાનમાં નવું કમ્પ્યુટર કે લેપટોપ લેવા જશો તો તે તમને સૌથી પહેલા ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ જ ઇન્સ્ટોલ કરીને આપશે અને ત્યારબાદ તમે કમ્પ્યુટરમાં અલગ-અલગ ગેમ, ફોટોશોપ, ક્રોમ બ્રાઉઝર, વિડિયો એડિટિંગ સોફ્ટવેર વગેરે ઇન્સ્ટોલ કરશો.

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ એક સિસ્ટમ સોફ્ટવેર છે જે કમ્પ્યુટરમાં સૌથી પહેલા ઇન્સ્ટોલ કરવામાં આવે છે અને જ્યારે આ OS એટલે ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ બગડે તો તમારા કમ્પ્યુટરના બધા જ ડેટા તેની સાથે ઊડી જવાની શક્યતા વધી જાય છે.

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કેવી રીતે કામ કરે છે?

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કમ્પ્યુટર અને યુઝરની વચ્ચે કમ્યુનિકેશન કરવામાં મદદરૂપ બને છે. મતલબ પુલનું કામ કરે છે.

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ હાર્ડવેર અને કમ્પ્યુટરને કમ્યુનિકેશન કરવામાં મદદરૂપ બને છે.

ઉદાહરણ તરીકે...તમે જે કીબોર્ડને કમ્પ્યુટરમાં જોડો છો. તો તમે જે પણ ટાઈપિંગ કરો છો તે ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ સમજે છે અને ત્યાર બાદ તમારી સ્ક્રીન પર બતાવે છે કે તમે શું લખ્યું છે. આ પ્રોસેસ ખૂબ ઝડપથી થાય છે.

પહેલાના સમયમાં (એટલે ભીડેના જમાનામાં) કમ્પ્યુટરના OS એટલે કે ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ CUI પ્રકારના આવતા હતા. CUI નું પૂરું નામ Character User Interface (કેરેક્ટર યુસર ઇન્ટરફેસ). CUI પ્રકારના ઓપેરેટિંગ સિસ્ટમ એટલે આપણે ખાલી કીબોર્ડની મદદથી કમ્પ્યુટરને ચલાવી શકીએ છે. CUI માં આપણે કમ્પ્યુટરમાં કમાન્ડ લખવી પડે અને ત્યારબાદ આપણે કોઈ પણ વસ્તુ ખોલી શકીએ છે.

અત્યારના સમયમાં GUI પ્રકારના ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ આવે છે. GUI નું પૂરું નામ Graphical User Interface (ગ્રાફિકલ યુઝર ઇન્ટરફેસ).

GUI પ્રકારના ઓપરેટિંગ સિસ્ટમમાં આપણે કમ્પ્યુટરને માઉસની મદદથી કંટ્રોલ કરી શકીએ છે. આપણે કમ્પ્યુટરમાં થોડા ક્લિકમાં જ બધુ જ ચલાવી શકીએ છે.

લોકપ્રિય ઓપરેટિંગ સિસ્ટમના નામો:-

માઇક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ (Microsoft Windows)
લિનક્સ (Linux)
ઉબન્ટુ (Ubuntu)
એન્ડ્રોઇડ (Android)
મેક (Mac OS)
iOS

જ્યારે કમ્પ્યુટરના ઓપરેટિંગ સિસ્ટમની વાત કરીએ તો તેમાં સૌથી વધારે લોકપ્રિય ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ માઇક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ છે. આ OS લાઈસેન્સ વાળું છે અને તેને કારણે આપણે પૈસા આપીને ખરીદવું પડે છે. આ OS તેના સરળ ઇન્ટરફેસ માટે જાણીતું છે. સ્કૂલમાં પણ સૌથી પહેલા આ જ OSનો પરિચય કરાવવામાં આવે છે.
લિનક્સ અને ઉબન્ટુ OS ફ્રી અને ઓપન સોર્સ છે. આ OSને ખાલી તેમની મેન વેબસાઇટ પરથી ડાઉનલોડ કરીને ઇન્સ્ટોલ કરવું પડે છે. આ બંને OS કમ્પ્યુટર અને લેપટોપ માટે છે.
જ્યારે આપણે મોબાઇલના OSની વાત કરીએ તો તેમાં સૌથી લોકપ્રિય Android OS છે. આ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ દુનિયાના સૌથી મોટા સર્ચ એંજિન ગૂગલ કંપનીનું છે. ભારતમાં 90% ટકાથી વધારે મોબાઇલ Android OS પર જ આવે છે.
Mac OS એપલ કંપનીના કમ્પ્યુટરમાં વપરાય છે. આ OSનો દેખાવ ખૂબ પ્રીમિયમ દેખાય છે અને તમને વાપરતા જ ખબર પડે કે કેટલું મોંઘું OS હશે
iOS આ એપલ કંપનીના આઇફોનમાં આવે છે. આ પણ એક ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ છે જે પોતાના સિમ્પલ ઇન્ટરફેસ અને ઉત્તમ સિક્યોરિટીને કારણે જણાય છે અને ફીચર પણ પ્રીમિયમ મળે છે. આ OS તમને ખાલી એપલ કંપનીના ફોનમાં જ જોવા મળે છે.

આ વાત થઈ વિવિધ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમની... હવે જોઈએ તેના કાર્યો કે ઉપયોગીતા